Επειδή, κάποιοι σκοπίμως προβάλλουν έναν
πολυπολιτισμό ωσάν να ταν το χρυσό δοχείο στην άκρη του ουρανίου τόξου, είναι
καιρός να διασαφηνίσουμε κάποια πράγματα:
1) Κανένας πολιτισμός δεν έχει
παρθενογεννηθεί. Η επίδραση άλλων πολιτισμών, προγενέστερων και σύγχρονων είναι
προϋπόθεση για την εμφάνιση και άνθιση πολιτισμών. Ο πολιτισμός είναι από μόνος
του φαινόμενο αθροιστικό και συγκριτικό.
2) Μιλώντας για πολυπολιτισμό, δεν εννοούμε
μια σούμα ή ένα χειμαδιό πολλών πολιτισμών ατάκτως ερριμένων. Μιλάμε για έναν
νέο πολιτισμό που είναι μεγαλύτερος από το άθροισμα των πολιτισμών που τον
συνέθεσαν. Με άλλα λόγια, προϋπόθεση για την εμφάνιση κι άνθιση ενός
"πολυπολιτισμού" είναι, ίδια κι απαράλλαχτα όπως και για κάθε
πολιτισμό, ο συγκριτισμός.
3) Κάτι τέτοιο είναι μάλλον ανέφικτο
όταν τα επιμέρους στοιχεία του αρνούνται τον συγκριτισμό και επιμένουν στην
πολιτισμική τους απομόνωση ή ακόμη χειρότερα, προσπαθούν να την επιβάλλουν.
4) Ας πάρουμε για παράδειγμα τον πολυπολιτισμό
που προβάλλεται ως πρότυπο επιτυχίας, τις ΗΠΑ κι ας μιλήσουμε για αμερικανισμό.
Ο αμερικανισμός έχει μια μοναδική
ιδιομορφία: ξεκινά με την σχεδόν απόλυτη γενοκτονία των ιθαγενών. Δεν θα
μπορούσε να πει πολυπολιτισμό κάποιος αυτό.
Έτσι η πολιτιστική μαγιά που απομένει
είναι αυτή των δυτικών εποίκων μεταξύ των οποίων γίνεται μια αργή ζύμωση. Ο
αμερικανισμός είναι λοιπόν ευρωπαϊκός πολιτισμός.
Η κατάκτηση της Δύσης, απαιτεί πάμπολλα
εργατικά χέρια κι αυτά εξασφαλίζονται είτε με αφρικάνους σκλάβους είτε με
κινέζους κούληδες.
Ο αμερικανισμός εμφανίζεται ως πολιτικό
φαινόμενο στα τέλη του 18ου αιώνα με την διακήρυξη της ανεξαρτησίας από τους
ιδρυτές πατέρες. Η βάση του είναι μια πολιτική αναγέννηση εμπνευσμένη σε μεγάλο
βαθμό κι απ' την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία. Παραμένει όμως ένας βαθύτατα
ευρωπαϊκός πολιτισμός: τρεις από τους ιδρυτές πατέρες είναι δουλοκτήτες και η
Αμερική παραμένει ένα από τα ρατσιστικά κράτη του πλανήτη.
Ο εμφύλιος δημιουργεί απελεύθερους
μαύρους και σταδιακά αυτοί αρχίζουν να επηρεάζουν την αμερικανική μουσική. Αυτή
η διαδικασία αρχίζει να γίνεται καθολικά αμερικανική μόλις στις αρχές του 20ου
αιώνα, ενώ μαζικά κινήματα για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα των μαύρων
εμφανίζονται αρκετά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και δίνουν καρπούς αρκετά
χρόνια αργότερα.
Μέχρι τότε η Αμερική είναι σε πολλές
περιοχές όχι πολυπολιτισμικό υπόδειγμα αλλά ρατσιστικό υπόδειγμα.
Ο αμερικανισμός δηλαδή αρχίζει να μην
είναι αυστηρά "Λευκός" ουσιαστικά στον 20ο αιώνα.
Πολυπολιτισμός για τους λίγους
Ακόμη κι έτσι, μεγάλος αριθμός
αφροαμερικανών ζουν σήμερα σε γκέτο. Τα αφροαμερικανικά θύματα αστυνομικής βίας
είναι αναλογικά πολλαπλάσια των λευκών. Μόνο στους λίγους και τους ταλαντούχους
των μειονοτήτων δίνεται το δικαίωμα να ζήσουν και να συνδιαμορφώσουν το
αμερικανικό όνειρο.
Ουσιαστικά ο πολυπολιτισμός είναι ένα
προϊόν που εξάγουν οι ΗΠΑ για να επιβάλλουν το πολιτιστικό τους παράδειγμα στα
πλαίσια των αυτοκρατορικών τους βλέψεων.
Ας δούμε όμως τι έχει συμβεί με άλλους
πολυπολιτισμούς:
Η Σοβιετική Ένωση που επιδίωξε να
επιβάλει στους λαούς τη σοβιετική ταυτότητα διαλύθηκε κι άφησε λίγο από το
σοβιετικό πολιτιστικό αποτύπωμα στους λαούς.
Η Συρία και η Λιβύη ήταν εξόχως
πολυπολιτισμικά κράτη και με πολύ υψηλό βιοτικό επίπεδο για τα δεδομένα της
περιοχής. Στην περίπτωση της Συρίας αυτό γινόταν με την καταπίεση του
σουνιτικού Ισλάμ και με μεγάλη ανοχή στις περισσότερες θρησκευτικές και
φυλετικές μειονότητες από τους Άσσαντ. Στην περίπτωση της Λιβύης δε, ο Καντάφι
προχωρά σε θρησκευτική μεταρρύθμιση και σύγκρουση με την ισλαμική αδερφότητα.
Αυτό που κρατούσε την Συρία και την
Λιβύη ενωμένες, ήταν η πολιτική εξουσία. Με τη δολοφονία του Καντάφι, η Λιβύη
θα διαλυθεί στα επι μέρους στοιχεία της ενώ μετά τον εμφύλιο
η Συρία έχει διαιρεθεί σε περιοχές όπου
ζουν οι Αλεβίτες και οι Χριστιανοί, σε κουρδικές όπου από τον Ερντογάν
επιχειρείται η αλλοίωση του πληθυσμού από Σουνίτες και σε περιοχές που είναι
κυρίως σουνιτικές, με μηδενική ανοχή σε μειονότητες.
Όλα τα ζητήματα στη Μέση Ανατολή
προκύπτουν από την αποτυχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να φτιάξει έναν πολυπολιτισμό,
έναν Οθωμανισμό. Μετά την διάλυση της, οι κάτοικοι της περιοχής θα αποβάλλουν
την οθωμανική πολιτισμική ταυτότητα παρά τους πολλούς αιώνες επιβολής της.
Η κατάσταση θα γίνει ακόμη χειρότερη με
την συνθήκη Σάικς Πικό που φτιάχνει πολυπολιτισμικά κράτη προς όφελος της
αποικειοκρατείας.
Και η σχετικά πρόσφατη εμπλοκή της αμερικανικής
αυτοκρατορίας στην περιοχή, απλώς επιδείνωσε δραματικά τα πράγματα.
Στην πιο πολυπολιτισμική περιοχή του
πλανήτη, με αιώνες συνύπαρξης των διαφόρων κουλτούρων, ο πολυπολιτισμός είναι
ένα πολύ πικρό αστείο, όπως επίσης ένα κακό αστείο είναι ότι οι λαοί της
μπορούν μετά από τόσους αιώνες φονικών ερίδων να συνυπάρξουν απολύτως ειρηνικά σε
τρίτες χώρες.
Θα χρειαστούν δεκαετίες αποδρομής των
αποικιοκρατικών χαρτών κι ανασχεδιασμός για να μπορέσει η περιοχή να
σταθεροποιηθεί.
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για
πολυπολιτισμό του Αφγανιστάν και τις τέσσερις φυλές του με τις διαφορετικές
εθνικές καταβολές που ενώνονται μόνο απέναντι σε εξωτερική απειλή.
Για τις γενοκτονίες στην Αφρική ανάμεσα
σε φυλές που στριμώχτηκαν σε αποικειοκρατικά κατασκευασμένα κράτη.
Ο πολυπολιτισμός είναι μια διαδικασία
μιας πολύ αργής ζύμωσης. Προϋποθέτει ότι οι συστατικοί του πολιτισμοί
αποδέχονται τον συγκρητισμό.
Ο πολυπολιτισμός, όπως τον
ευαγγελίζονται οι προοδευτικοί παγκοσμιοποιητές, αποτυχαίνει πάρα πολύ συχνά
για να γίνει πιστευτός.
Όλες οι αυτοκρατορίες επιδίωξαν να
επιβάλλουν έναν νέο πολιτισμό στους κατεκτημένους λαούς. Το ίδιο επιδίωξε και η
αμερικανική αυτοκρατορία και σε κάποιον βαθμό, τα κατάφερε. Με την αποδρομή της
όμως, αυτός ο πολυπολιτισμός, ο αυτοκρατορικός θα χαθεί, όπως άλλωστε έγινε και
με τις προηγούμενες αυτοκρατορίες, με την εξαίρεση ίσως και μόνο, της Κίνας.
Πέτρος Αργυρίου, agriazwa.blogspot.com, 6/10/2019
