Έχουμε φτάσει πλέον, έστω μια μικρή μερίδα του παγκοσμίου πληθυσμού σε μια πρωτόγνωρη για το σύστημα εξουσίας πολιτική συνειδητότητα.
Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δε μας διαφεύγουν ακόμη κάποια λεπτά αλλά κρίσιμα σημεία.
Όπως ότι οι πολιτικές δημόσιας υγείας πλέον είναι αυτό ακριβώς που λέει ο όρος: Πολιτικές.
AIDS: Το κρυφό παρασκήνιο
Του Πέτρου Αργυρίου (περισσότερα για το συγγραφέα και το έργο του στο: http://agriazwa.blogspot .com
Το πολιτικό σκοπούμενο έρχεται πρώτο. Το επιστημονικό περιεχόμενο τους, όταν υπάρχει έρχεται συχνά δεύτερο ενώ άλλες φορές παραποιείται ή εξ’ ολοκλήρου αφαιρείται.
Μιλάμε για πολιτικές. Και οι πολιτικές του ληστρικού καπιταλισμού αφοράν στη διαφθορά, τη διαπλοκή και εξυπηρέτηση των μεγάλων συμφερόντων.
Τα ξέρουμε πια. Έχουμε δει πρεσβευτές των ΗΠΑ να συμπεριφέρονται σαν πλασιέ της κακόφημης εταιρίας Monsanto και να προτείνουν την πρόκληση πόνου στην Ε.Ε για να περάσουν τα μεταλλαγμένα συμφέροντα…[1]
Γύρω από το AIDS διακινούνται τεράστια ποσά. Φαρμακευτικές, ερευνητές, ΜΚΟ εξαρτώνται σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό από αυτά τα ποσά για να συνεχίσουν και να επεκτείνουν τη δράση τους. Η χρηματοδότηση μόνο από την κυβέρνηση των ΗΠΑ βαίνει κάθε χρονιά αυξανόμενη: Από το περίπου 1 δις δολάρια το 1987 έφτασε να εικοσαεξαπλασιαστεί το 2010. Η συνολική χρηματοδότηση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ μόνο έφτασε τα 315 δις δολάρια.[2] Αν σε αυτό προστεθεί και το φαρμακευτικό κόστος που στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι πάνω από 10.000 δολάρια ετησίως ανά ασθενή και τις ποικίλες «ανθρωπιστικές» δωρεές, εράνους, διοργανώσεις κλπ, το πραγματικό νούμερο στο οποίο κοιτάμε ανέρχεται σε τρις δολάρια.
Είναι λογικό και αναμενόμενο αυτά τα ποσά να «έλκουν εκτροπές». Για αυτόν ακριβώς λόγο «Η Γερμανία διακόπτει προσωρινά την ετήσια χρηματοδότηση- με περισσότερα από 200 εκατ. Ευρώ- του Παγκόσμιου Ταμείου κατά του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας έπειτα από καταγγελίες για διαφθορά.
Όπως αναφέρει το BBC, η Γερμανία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος δωρητής του ταμείου, που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, το οποίο έχει προϋπολογισμό άνω των 20 δισ. δολαρίων. Σύμφωνα με τις καταγγελίες, οι έλεγχοι του ταμείου είναι ελλιπείς σε κάποιες χώρες και μέρος των χρημάτων, πιθανότατα δισεκατομμύρια δολάρια, έχουν υπεξαιρεθεί.»[3]
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που «ύποπτες» πολιτικές γύρω από το AIDS καταγράφηκαν επισήμως.
Η άγνωστη «αναίρεση» του στατιστικού AIDS εκτός υποσαχάριας Αφρικής
Το 2008 μια τεράστια έκπληξη μας περίμενε. Ο κόσμος από τη μια μέρα στην άλλη έγινε διαφορετικός από αυτόν που μας είχαν μάθει ότι ήταν: Σύμφωνα με την προαναγγελία της δραματικής εξαγγελίας από την Washington Post το Νοέμβριο του 2007 : “... οι κορυφαίοι επιστήμονες του AIDS του ΟΗΕ σκοπεύουν να αναγνωρίσουν αυτή τη βδομάδα πως εδώ και πολύ καιρό έχουν υπερεκτιμήσει τόσο το μέγεθος όσο και τη διαδρομή της επιδημίας, που τώρα πιστεύουν ότι επιβραδύνεται εδώ και μια δεκαετία”; “... Οι τελευταίες εκτιμήσεις ... τοποθετούν τον αριθμό των ετησίων νέων HIV λοιμώξεων στα 2,5 εκατομμύρια, μείωση της τάξης του 40% σε σχέση με τις περσινές εκτιμήσεις. 33 εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως είναι η εκτίμηση για φέτος, όταν η αντίστοιχη του προηγούμενου έτους ήταν 40 εκατομμύρια με ανοδική τάση... κάποιοι ερευνητές θεωρούσαν για χρόνια πως οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ διόγκωναν την έκταση της επιδημίας για να μπορέσουν να αντλήσουν πολιτική και οικονομική στήριξη... Η Helen Epstein δήλωσε πως “ υπάρχει μια τάση για τεχνητή δημιουργία συναγερμού γύρω από το AIDS που βόλευε μάλλον μια ατζέντα για συγκέντρωση κονδυλίων... Ελπίζω πως αυτά τα νέα νούμερα θα μας βοηθήσουν να δούμε τα πράγματα περισσότερο ρεαλιστικά.”
Ποιοι οι λόγοι για αυτή τη διόγκωση;
Στο δημοσίευμα αναφέρεται πως “... ανάμεσα στους λόγους είναι η μεθοδολογία... Ο αρμόδιος φορέας του ΟΗΕ για το AIDS (UNAIDS) που βρισκόταν υπό τη διεύθυνση του Βέλγου επιστήμονα Peter Piot από την αρχή της ίδρυσής του το 1995 υποστήριζε θερμά την αύξηση των κονδυλίων για την καταπολέμηση της επιδημίας. Την προηγούμενη δεκαετία, το χρηματικό ποσό που δαπανήθηκε παγκοσμίως για το AIDS αυξήθηκε κατά 30 φορές φτάνοντας περίπου στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αλλά εξαιτίας του τρόπου που επέλεξε του στην ανίχνευση της επέκτασης της επιδημίας και στην κατάρτιση στρατηγικών για την καταπολέμηση της, ο UNAIDS δέχτηκε κριτική και κατηγορήθηκε από κάποιους πως είχε πολιτικοποιηθεί και δεν ήταν πλέον επιστημονικά σθεναρός”. “... Για χρόνια, οι αναφορές του UNAIDS σκιαγραφούσαν μια επιδημία που απειλούσε να ξεσπάσει πέρα από το επίκεντρο της στη νότια Αφρική, για να δημιουργήσει εκτεταμένες ασθένειες και θανάτους σε άλλες χώρες. Μόνο στην Κίνα, μια αναφορά προειδοποίησε πως οι HIV λοιμώξεις θα έφταναν στα 10 εκατ. μέχρι το τέλος της δεκαετίας από το 1 εκατ. που ήταν το 2002. Ο Piot έγραφε προσωπικούς προλόγους σε τέτοιου τύπου αναφορές προειδοποιώντας με τη σειρά του για τους κινδύνους της απάθειας, ισχυριζόμενος π.χ το 2006 πως “η πανδημία και το τίμημα της ξεπερνούν και τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις.”
Αλλά ήδη, αρκετά χρόνια νεώτερων και περισσότερο ακριβών μελετών, τεκμηρίωσαν επαρκώς πως τα εργαλεία του UNAIDS για τη μέτρηση και την πρόβλεψη της πορείας της επιδημίας ήταν ελαττωματικά:
“... Οι αναθεωρήσεις επηρεάζουν όχι μόνο τα παρόντα νούμερα αλλά παρελθοντικά. Μια αναφορά του 2002 για παράδειγμα, τοποθέτησε τον συνολικό αριθμό των HIV κρουσμάτων στα 42 εκατομμύρια όταν ο πραγματικός αριθμός εκείνη την περίοδο σύμφωνα με τη νέα αναφορά ήταν 30 εκατομμύρια” …
“Πέρα από την Αφρική, το AIDS είναι πιο πιθανό να συγκεντρώνεται ανάμεσα σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως είναι οι ομοφυλόφιλοι, οι ενδοφλέβιοι χρήστες ναρκωτικών και όσοι παρέχουν επ' αμοιβή σεξουαλικές υπηρεσίες.¨[4]
Επί σειρά ετών κάποιες επικριτικές σε σχέση με τις πολιτικές αλλά και τη μεθοδολογία του AIDS φωνές, ωρύονταν για κακή λήψη και επεξεργασία των στατιστικών δεδομένων. Και όπως φαίνεται, είχαν απολύτως δίκιο. Όχι μόνο ήταν τα νούμερα λάθος, αλλά και η μεθοδολογία ήταν εσφαλμένη και πιθανώς επηρεασμένη από πολιτικοοικονομικές σκοπιμότητες. Δισεκατομμύρια που στραγγίστηκαν από τις κοινωνίες για να υψωθούν αυτοσχέδια φράγματα που θα προστάτευαν από το μεγάλο παλιρροϊκό κύμα της επερχόμενης πανδημίας, εκατομμύρια άνθρωποι που ζήσαν τον πανικό μιας “ύποπτης” επαφής, χιλιάδες άνθρωποι που ζήσαν τη φρίκη της λανθασμένα θετικής διάγνωσης, ποιος θα κληθεί για να του αποδοθούν οι ανάλογες ευθύνες; Μάλλον κανείς. Όπως κανείς δε θα επιβραβεύσει αυτούς που μιλούσαν για σκόπιμη στατιστική διόγκωση. Δεκαετίες σεξουαλικής και κοινωνικής δεισιδαιμονίας για να μας πουν μια μέρα πως μάλλον η επιδημία είχε εξαρχής αυτοπεριοριστεί στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Μάλλον, γιατί πάντα εκεί βρισκόταν κατά κύριο λόγο, γιατί ήταν “ενδημική” και γιατί η “πανδημιοποίηση¨ της ήταν ένα στατιστικό τρικ λαίμαργων για κονδύλια, δόξα και εφήμερη φήμη ανθρώπων.
Το δημοσίευμα της Post, επαληθεύτηκε πλήρως τον Ιούνιο του 2008. Σύμφωνα με την Independent αλλά και άλλες εφημερίδες :
¨Ένα τέταρτο του αιώνα μετά το ξέσπασμα του AIDS, ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), δέχεται ότι η απειλή μιας παγκόσμιας ετεροφυλοφιλικής πανδημίας έχει εξαφανιστεί.
Στην πρώτη επίσημη παραδοχή ότι η παγκόσμια στρατηγική πρόβλεψης που προωθήθηκε από τους κύριους οργανισμούς για το AIDS μπορεί να είχε πάρει λάθος κατεύθυνση ο Kevin de Cock, ο επικεφαλής του τμήματος του ΠΟΥ για το HIV/Aids είπε ότι δε θα υπάρξει γενικευμένη επιδημία AIDS στον ετεροφυλοφιλικό πληθυσμό εκτός Αφρικής.
Ο De Cock είπε ότι η αντίληψη για την απειλή που ο ιός θέτει έχει αλλάξει. Ενώ κάποτε θεωρούνταν ως κίνδυνος για τους απανταχού πληθυσμούς, τώρα έχει πλέον αναγνωριστεί, εκτός της υποσαχάριας Αφρικής, περιορίζεται στις ομάδες υψηλού κινδύνου συμπεριλαμβανομένων αντρών που κάνουν σεξ με άντρες, ενδοφλέβιων χρηστών ναρκωτικών, εργατών του σεξ και της πελατείας τους¨[5]
Σύμφωνα με τον De Cock ¨Η σεξουαλική συμπεριφορά είναι προφανώς σημαντική αλλά δε φαίνεται να είναι ικανή να εξηγήσει τις διαφορές ανάμεσα στους πληθυσμούς…
Οι παράγοντες που κινούν το AIDS δεν είναι πλήρως κατανοητοί ….
…Η επίπτωση του HIV είναι τόσο ετερογενής. Στις ΗΠΑ, οι ρυθμοί της μόλυνσης ανάμεσα σε άντρες στην Ουάσινγκτον DC είναι πάνω από εκατό φορές υψηλότεροι από ότι στη Βόρεια Ντακότα… Και αυτό συμβαίνει σε μια χώρα. Πως εξηγείς τέτοιες διαφορές;¨[6]
AIDS και πολιτικές λοιπόν. Και ύποπτες πολιτικές του AIDS γύρω από ένα χορό δις.
Και αυτά δεν ήταν τα μοναδικά παραδείγματα που η πολιτική θα διέβρωνε την επιστήμη και «επιστημονικούς» οργανισμούς…
Στην αφρικανική ήπειρο, καταμεσής της επιδημίας του AIDS, άνθρωποι γεννιούνται, άνθρωποι πεθαίνουν, γεννήσεις και θάνατοι καταγράφονται, ταξινομούνται. Άνθρωποι χαρές και δράματα ψηφιοποιούνται και εύκολα χάνονται μέσα σε μια στατιστική θάλασσα αριθμών.
Ο δοκιμαστικός σωλήνας της Αφρικής
Για κάποιο λόγο η Αφρική θεωρείται η κοιτίδα του AIDS. Εκεί πέρα, στην πολιτιστικά, οικονομικά και υγειονομικά υποδεέστερη ήπειρο, στη χώρα της εγκατάλειψης, ο δυτικοί έχουν χρίσει τον HIV βασιλιά των ασθενειών. Εκατομμύρια αφρικανικές ζωές χάνονται από τη μάστιγα, οι υπηρεσίες υγείας υστερούν σε οργάνωση σε προσωπικό και σε γνώση και δεν υπάρχει σχεδόν τίποτε που να προστατεύει τους πληθυσμούς, τίποτα εκτός από τον δυτικό άνθρωπο. Και το 2002, ένας «φιλάνθρωπος» δυτικός άνθρωπος, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, ο G.W.Bush Jr, o πρόεδρος του πολέμου όπως αυτοχαρακτηρίζοτνα, αποφάσισε να σταματήσει την επέλαση του ιού. Θα έδινε οικονομική βοήθεια που θα μεταφραζόταν σε φαρμακευτική αγωγή που θα απέτρεπε τη μετάδοση του ιού από μητέρα σε παιδί. Ναι, παιδιά θα γεννιόντουσαν ελεύθερα από το σαράκι του AIDS, θα είχαν ζωές και μέλλον χάρη στη δυτική τεχνογνωσία, το δυτικό ενδιαφέρον και τα δυτικά λεφτά.
Επιτέλους, ο δυτικός κόσμος είχε βγει από την απάθεια και την αδιαφορία και αποφάσισε να βοηθήσει την Αφρικανική ήπειρο και τα παιδιά της την οποία για αιώνες αφαίμασσε.
Δυστυχώς τα πράγματα δεν αποδείχτηκαν τόσο χαρμόσυνα. Και οι λόγοι ήταν πολλοί.
Το φάρμακο που επιλέχτηκε για τη διακοπή της κάθετης μετάδοσης του ιού από μητέρα σε έμβρυο ήταν η ουσία nevirapine, ένας αναστολέας αντίστροφης μεταγραφάσης.
Κάπου εδώ αρχίζουν τα πραγματικά προβλήματα της δυτικής επίθεσης στο Αφρικανικό Aids. Η νεβιραπίνη μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατες παρενέργειες στους χρήστες της, ανάμεσα σε αυτές είναι το σύνδρομο Stevens-Johnson και η τοξική επιδερμική νεκρόλυση[7]. Σε μερικές περιπτώσεις, συνήθως από τις πρώτες κιόλας εβδομάδες αγωγής, η νεβιραπίνη μπορεί να προκαλέσει ηπατοτοξικότητα.
Αυτές οι παρενέργειες ακούγονται αρκετά αποθαρρυντικές για ένα φάρμακο που χορηγείται σε εγκύους. Τα προβλήματα με την νεβιραπίνη δεν σταματάν εδώ. Η λήψη νεβιραπίνης έστω και σε μια δόση, μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτικά στελέχη του HIV σε σχέση με αυτήν την κατηγορία φαρμάκων[8]. Με άλλα λόγια, η νεβιραπίνη μπορεί να καταστήσει άχρηστη μια νέα γενιά περισσότερο αποτελεσματικών και λιγότερο επικίνδυνων φαρμάκων που λειτουργούν με τον ίδιο βασικό μηχανισμό, είναι περίπου σαν να κάνεις ένα αποκλειστικό συμβόλαιο με αυτήν. Εντάξει, αυτά είναι τα προβλήματα της νεβιραπίνης αλλά σίγουρα είναι μικρότερα από τα θεραπευτικά της οφέλη. Σίγουρα; Το NIH (National Institutes of Health), έστησε στην Ουγκάντα πεδία δοκιμών για το συγκεκριμένο φάρμακο. Οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις όμως δε λειτουργούσαν σύμφωνα με τις προδιαγραφές με αποτέλεσμα μια πολύμηνη διακοπή των λειτουργιών τους προκειμένου να επανεξεταστούν και να επανασχεδιαστούν. Η παρακολούθηση των ασθενών δεν ήταν αυτή που όφειλε να είναι, τα αρχεία ήταν ελλιπή, κάποιοι θάνατοι ασθενών δεν καταγράφηκαν και η συναίνεση των ασθενών δεν μπορούσε να θεωρηθεί δεδομένη. Σε αυτό το σημείο είναι που η πολιτική και οι σκοπιμότητές της υποσκέλισαν για μια ακόμη φορά την επιστήμη και τη δεοντολογία της. Γιατί μετά τη διακήρυξη Bush για βοήθεια στην Αφρική υπό τη μορφή νεβιραπίνης, ήταν σχεδόν αδύνατον οι ειδικοί να κάνουν πίσω. Ο πρόεδρος δεν μπορούσε να εκτεθεί. Οι ειδικοί έπρεπε να εναρμονιστούν πλήρως με τα πολιτικά κελεύσματα. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τραγελαφικό αν δεν αφορούσε ανθρώπινες ζωές.
Ο επικεφαλής του τμήματος του NIH για το AIDS εκείνη την περίοδο ήταν ο dr. Edmund Tramont. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των κλινικών δοκιμών στην Ουγκάντα είχε προκαλέσει πολλές ανησυχίες στο εσωτερικό του NIH και αυτό ήταν το κομβικό σημείο που οδήγησε στην 15μηνη διακοπή της λειτουργίας των κλινικών δοκιμών στην Ουγκάντα. Αλλά η αόρατη πολιτική πίεση που η χείρα βοηθείας του Bush είχε αποθέσει στο NIH έκανε τον Tramont να επιδιώξει να γεφυρώσει τα αγεφύρωτα χάσματα μέσα στο NIH και να μπαλώσει τα επιστημονικά κενά των δοκιμών στην Ουγκάντα.
Το 2003, η Betsy Smith, υφιστάμενη του Tramont στο NIH, συνέταξε μια αναφορά για την δεύτερη επιθεώρηση των κλινικών δοκιμών στην Ουγκάντα. Η αναφορά Smith περιείχε σημεία όπου η κλινικές δοκιμές της νεβιραπίνης στην Ουγκάντα χαρακτηρίζονταν ως ¨ατελείς και ανεπαρκείς¨, ότι τα αρχεία των Αφρικανών ασθενών στις δοκιμές αυτές ήταν ¨κακής ποιότητας και κάτω από τις αναμενόμενες προδιαγραφές της κλινικής έρευνας…¨. Η αναφορά κατέληγε πως σε σχέση με το υπό δοκιμή φάρμακο, τη νεβιραπίνη ¨τα συμπεράσματα για την ασφάλεια του πρέπει να είναι πολύ μετριοπαθή¨[9].
Μερικές βδομάδες αργότερα η αναφορά εκδόθηκε και παραδόθηκε στο FDA (Foods and Drugs Administration). Η τελική εκδοχή της αναφοράς ήταν αλλοιωμένη, τα επίμαχα σημεία είχαν παραλειφθεί ή παραποιηθεί. Η καινούρια εκδοχή ανάφερε πως η κλινική δοκιμή της νεβιραπίνης στην Ουγκάντα ¨είχε επιδείξει την αποτελεσματικότητα της μονής δόσης νεβιραπίνης στην αποτροπή της μετάδοσης του HIV από μητέρα σε παιδί¨ και πως ¨παρότι … βρέθηκαν μερικές περιπτώσεις παρενεργειών που δεν είχαν αναφερθεί … αυτές δεν ήταν κλινικά σημαντικές για να επηρεάσουν την τελική εικόνα για την ασφάλεια του φαρμάκου¨.
Οι εργαζόμενοι στο NHI βρίσκονταν σε σύγχυση. Πως άλλαξε η αναφορά της Smith; Πως μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί σε έναν σοβαρό οργανισμό, έναν οργανισμό ομπρέλα που κάλυπτε και επόπτευε τα περισσότερα θέματα υγείας; Η απάντηση δόθηκε από τον ίδιο τον Tramont και ήταν εξόχως αποστομωτική: ¨Εγώ την έγραψα¨[10] απάντησε ο σερίφης του AIDS Edmunt Tramont.
Φανταστείτε ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα δημόσιο φορέα που ένας από τους βασικούς του άξονες είναι η διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Ένα φορέα που στο συγκεκριμένο παράδειγμα έδειξε καθαρά να υποβαθμίσει την επιστήμη που ο ίδιος παρήγαγε και προάσπιζε.
Μερικές μέρες μετά την πολυπόθητη επανεκκίνηση της κλινικής δοκιμής της νεβιραπίνης στην Ουγκάντα, μαντέψτε ποιος εμφανίσθηκε στην Αφρικανική ήπειρο: Μα φυσικά ο πρόεδρος Bush! Οι ευφυείς συμπτώσεις συσσωρεύονται…
Ο Tramont δεν σταμάτησε στο να παραποιεί στοιχεία από επίσημες αναφορές. Οι αυθαιρεσίες του δεν επιχειρήθηκαν μόνο σε έγγραφα αλλά και σε ανθρώπους, απέναντι στο ίδιο του το προσωπικό.
Το καλοκαίρι του 2003, το NIH προσέλαβε τον δρ. Jonathan Fishbein, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα που το μάστιζαν, προκειμένου να βελτιώσει τις ερευνητικές του πρακτικές. Ο Fishbein είχε δεκαετή πείρα στον ιδιωτικό τομέα και η πρόσληψη του έδειξε πραγματικά τον πρώτο καιρό να αναβαθμίζει τις ερευνητικές πρακτικές του NIH. Δυστυχώς, παρότι ο Fishbein ήταν 10 χρόνια στον ιδιωτικό τομέα, η εμπειρία του αυτή δεν είχε υποβαθμίσει ούτε τη δεοντολογία του, ούτε την ηθική του. Ο Fishbein αναγνώρισε την προβληματική κατάσταση του πεδίου δοκιμών της Ουγκάντα και ήρθε σταδιακά σε ρήξη με τους ανωτέρους του στην υπηρεσία, και με την κορυφή της πυραμίδας, τον Edmunt Tramont, με τελική συνέπεια την απόλυσή του από το NIH, λόγω ¨κακής απόδοσης¨ στην εργασία του. Πρόκειται φυσικά για τον ίδιο ερευνητή στον οποίο το NIH είχε απονείμει τον Νοέμβριο του 2003 ένα πιστοποιητικό για την εξαιρετική του συνεισφορά και τις προσπάθειες του να στηρίξει την αποστολή του NIH. Ναι, υπήρχε μια λογική αντίφαση, στο πως κάποιος με πιστοποιημένα εξαιρετική απόδοση μπορούσε να απολυθεί για την κακή του απόδοση. Και αυτή την αντίθεση ο ιατρικός σερίφης Tramont και οι παρατρεχάμενοι του μεθοδεύονταν να λύσουν με αλλεπάλληλες ηλεκτρονικές επιστολογραφίες μεταξύ τους.
Ήταν όμως ο Fishbein μη συνεργάσιμος ή ανασταλτικός στην προώθηση θεραπευτικής λύσης για το Αφρικανικό AIDS; Όχι, ο Fishbein σαν συνεπής επιστήμονας επέμενε στη λύση των προβλημάτων πριν συνεχιστούν οι δοκιμές νεβιραπίνης στην Ουγκάντα. Και τα προβλήματα τα είχε εντοπίσει και το DHHS (Department of Health and Human Services) όπου σε επίσημο έγγραφο του μιλούσε για ελλιπή καταγραφή, αρχειοθέτηση, αποθήκευση και ανάκληση ιατρικών πληροφοριών αλλά και για παραλείψεις όσον αφορά την ενημερωμένη συναίνεση των ασθενών για την υπό δοκιμή θεραπεία και τις πιθανές παρενέργειες της, αλλά και μια ιδιωτική εταιρία, η Westat, την οποία το NIH είχε προσλάβει και της οποίας η αναφορά σημείωνε ότι ¨οι παρενέργειες (της νεβιραπίνης) μπορεί να μην έχουν συλλεχθεί ή αναφερθεί εγκαίρως¨ [11]
Ας μην ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη δοκιμή γινόταν σε εγκύους γυναίκες. Κάθε δυνατή λεπτομέρεια έπρεπε να προσεχτεί. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη στην περίπτωση της Joyce Ann Hafford, μιας αφροαμερικανίδας οροθετικής μητέρας που πέθανε την 1η Αυγούστου του 2003 σε κλινική του Μέμφις. Η γυναίκα δεν πρόλαβε καν να κρατήσει το μωρό της στην αγκαλιά για πρώτη και τελευταία φορά. Το μωρό μαιεύτηκε με καισαρική τομή την στιγμή που η μητέρα του πέθαινε. Και δεν υπήρχε πραγματικά λόγος για την Joyce να πεθάνει. Οι συγγενείς της είχαν μείνει με την εντύπωση ότι η Joyce είχε πεθάνει από επιπλοκές του AIDS. Τα πράγματα δεν ήταν όμως ακριβώς έτσι. Η Joyce πέθανε από ηπατοτοξικότητα, όχι από AIDS αλλά από τα πειραματικά φάρμακα κατά του AIDS. Η Joyce είχε δεχτεί να συμμετάσχει σε κλινική δοκιμή αντιρετροικών ώστε το παιδί της να γεννηθεί υγιές. Το σκεύασμα περιείχε και νεβιραπίνη. Η Joyce είχε συναινέσει να συμμετάσχει στη δοκιμή αφού κανονικά έπρεπε να της είχε παραδοθεί μια 15σέλιδη φόρμα , γεμάτη με δυσνόητους ιατρικούς ιατρικούς όρους και κάπου μέσα σε όλο αυτό το χάος υπήρχε η προειδοποίηση για πιθανές ηπατικές βλάβες που μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο. Κανείς δεν της είπε για το πόσο υπαρκτός ήταν ο κίνδυνος και όχι απλά μια γραμμή σε ένα 15σέλιδο κατεβατό.
Ο θάνατος της ήταν άσκοπος και θα είχε αποφευχθεί αν οι θεράποντες γιατροί είχαν διακόψει τη νεβιραπίνη μετά τα πρώτα δείγματα ηπατικής βλάβης. Αλλά δεν το έκαναν.
Ο ίδιος ο Tramont όταν έλαβε γνώση του περιστατικού στο Memphis έγραψε ¨Άουτς, Δεν υπάρχουμε και πολλά που μπορούμε να κάνουμε με τους χαζούς γιατρούς¨ [12]
Έχουμε λοιπόν ένα προβληματικό φάρμακο, προβληματικές κλινικές δοκιμές και παρά ταύτα το φάρμακο γίνεται θεραπεία εκλογής για τη διακοπή της κάθετης μετάδοσης του AIDS στην Αφρική ακόμα και όταν έχει αναφερθεί ότι ούτε καν το NIH το θεωρεί φάρμακο εκλογής όταν υπάρχουν άλλες επιλογές[13]. Γιατί τότε η επιμονή; Ο λόγος είναι απλός και συνοψίζεται σε μερικές γραμμές που ο Tramont έγραψε για να τονίσει τη σπουδαιότητα του αγώνα κατά του αφρικανικού AIDS: ¨… κυρίως τώρα που ο πρόεδρος (Bush) πρόκειται να τις επισκεφτεί (τις αφρικανικές χώρες)…¨ για να πάρει την απάντηση του προβληματισμένου υπαρχηγού του Jonathan Kagan “... φαίνεται σαν να έχουμε κάτι να κρύψουμε … δε θα έπρεπε να κινούμαστε από πολιτικά κίνητρα, και είναι επικίνδυνο, για σένα, από όλους τους ανθρώπους να υποβαθμίζεις την αξία των παρατηρήσεων και των καταγραφών μας…¨
¨Πολιτικά κίνητρα¨ εναντίον επιστήμης; Φυσικά, οπουδήποτε, προσωπικά κίνητρα. Η ακλόνητη, αδιασάλευτη, ηθικά απρόσβλητη επιστήμη δεν υπάρχει, δεν υπήρξε ποτέ. Και η επιστήμη, παρά τα λογικά της θεμέλια, είναι ένα από τα βασίλεια του ανθρώπου και όχι ένας ψυχρός, άσπιλος ναός της λογικής και της έρευνας. Η επιστήμη, όπως και η δημοκρατία, μπορεί να παραποιηθεί, να αλλοιωθεί και καθορίζεται όχι μόνο από τους αυτοπροσδιορισμούς της αλλά και από την ποιότητα όσων συμμετέχουν σε αυτή. Όπως περιέγραψε και ο δικηγόρος του Fishbein, Stephen Kohn: ¨υπάρχει μια ένταση… μια ένταση ανάμεσα σε εκείνους τους γιατρούς που θέλουν να σπρώξουν τα κλινικά αποτελέσματα, που θέλουν να δημοσιεύσουν και να πιστωθούν μεγάλα επιτεύγματα και ανάμεσα σε εκείνους τους γιατρούς και τους επαγγελματίες που επιμένουν στα ποιοτικά στάνταρτς…¨
Η πολιτική διαιτησία και επίλυση μιας επιστημονικής έριδας
Το πολιτικό και οικονομικό παρασκήνιο του AIDS είναι τόσο έντονο που δυσκολεύεται να βρει κάποιος μια περίοδο διαφάνειας στην εξέλιξη του. Από την αρχή ήδη της «πανδημίας», οι γκρίζες ζώνες μεταξύ επιστήμης και πολιτικής ήταν εμφανείς.
Όταν κατά τη δεκαετία του 1980 η ¨νέα¨ νόσος «πρωτοεμφανίστηκε» Τη δεκαετία του 1980, άλλαξε για πάντα τις κοινωνικές και σεξουαλικές σχέσεις των ανθρώπων και κατ επέκταση και τις κοινωνίες τουςΜε κάποια έννοια, το AIDS είχε αρχικά ένα είδος ¨βιβλικής¨ ηθικής. Χτυπούσε ορισμένες ¨αμαρτωλές¨ ομάδες, κυρίως ομοφυλόφιλους και ενδοφλέβιους χρήστες ναρκωτικών. Αυτός ήταν ο λόγος που αρχικά στο AIDS δόθηκε η ονομασία Gay Related Immune Deficiency (ανοσολογική ανεπάρκεια συσχετιζόμενη με την ομοφυλοφιλία) ή GRID. Σταδιακά άρχισε να αποκτά επιδημικές διαστάσεις και να επεκτείνεται και σε άλλους κλειστούς θύλακες πληθυσμού. Οι γκέι κυρίως κοινότητες που επλήγησαν βρέθηκαν σε κατάσταση πανικού. Σε μια εποχή που ένας ηθοποιός, ο Ronald Reagan κλήθηκε να παίξει τον ρόλο του προέδρου τον ΗΠΑ και ο αμερικανικός λαός με την συνδρομή και τις εμμονές μιας πουριτανικής πτέρυγας του πείστηκε να τον εκλέξει, σε μια εποχή που δεν διέφερε εξαιρετικά από τις ακόλουθες διακυβερνήσεις Bush, στην εναρκτήρια σκηνή του Νεοφιλελευθερισμού, το σεξ ξαφνικά δαιμονοποιήθηκε όπως άλλωστε επιθυμούσε διακαώς η θρησκόληπτη, πουριτανή και αντιεπιστημονική μερίδα της αμερικάνικης ηπείρου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες - την πίεση της “κοινής γνώμης” και την πουριτανική πολιτική ισχύ- μια ερμηνεία της αιτίας του AIDS που προήλθε από δύο ερευνητές έγινε αμέσως αποδεχτή.
Ο Luc Montagnier από το ινστιτούτο Pasteur αρχικά και ακολούθως ο Robert Gallo από τα εθνικά ινστιτούτα υγείας (ΝΙΗ) συνέδεσαν το AIDS με έναν ρετροϊό που υποτίθεται ότι απομόνωσαν, τον HIV.
Από τα πρώτα κιόλας στάδια της “ανακάλυψης” του HIV υπήρξε τεράστια έριδα και ίντριγκα. Ο Gallo κατηγορήθηκε ότι είχε κλέψει τις καλλιέργειες του Montagnier. Πέρα από την ηθική δεοντολογία που φαινόταν να υποφέρει, η επιστημονική μεθοδολογία δεν βρισκόταν σε καλύτερη μοίρα. Το εύρος της αντιδεοντολογικής και αντιεπιστημονικής συμπεριφοράς του Gallo σε σχέση με την ¨ανακάλυψη, απομόνωση και ταυτοποίηση¨ του HIV αποκαλύπτεται πλήρως στο βιβλίο ¨Fear of the invisible” της παλαιμάχου ερευνήτριας και ακτιβίστριας Janine Roberts.
Ο Montagnier ανακοίνωσε για τον δικό του ιό, τον LAV (lymphadenopathy-associated virus) πως πιθανώς να σχετιζόταν με το AIDS.
Από την άλλη πλευρά του ατλαντικού, ο Gallo, ένας ερευνητής που προερχόταν από το κατεστημένο του καρκίνου και του πολέμου κατά αυτού, ένας ερευνητής που τότε προσπαθούσε αποτυχημένα να συνδέσει τη λευχαιμία με ρετροϊούς (τους HTLV1 και HTLV2 αντίστοιχα) όταν η στρόφιγγα των χρηματοδοτήσεων άρχισε να στερεύει στην έρευνα του καρκίνου, μετέφερε τις ρετροιϊκές του εμμονές στο καινούριο El Dorado της έρευνας το AIDS. Πανηγυρικά, μαζί την τότε γραμματέα υγείας ανακοίνωσε ότι η αιτία του AIDS ήταν, τι άλλο, ένας ρετροϊός, ο HTLV3, αυτός που αργότερα μετονομάστηκε σε HIV. Ουσιαστικά όταν ο Gallo έμαθε για την ανακοίνωση του Montagnier έσπευσε να την καπηλευτεί και από το συμπέρασμα ότι ο εν λόγω ρετροϊός πιθανόν να συνδέεται με το AIDS, να πηδήξει αδικαιολόγητα στο συμπέρασμα ότι ήταν η ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ AIDS, προφανώς σκεφτόμενος “μα οι ρετροϊοί είναι δικό μου χωράφι”.
Αυτή είναι η ιστορία της τεράστιας και σωτήριας ανακάλυψης της αιτίας του AIDS, μιας ιστορίας γεμάτης γκρίζες ζώνες, ίντριγκες, γενικευμένο πανικό και καινούριες ερευνητικές, πολιτικές και κερδοσκοπικές ευκαιρίες.
Η ίδια η πατρότητα του HIV αμφισβητείται. Γαλλικής ή αμερικάνικης εφεύρεσης; Αυτός είναι και ο λόγος που τον Απρίλιο του 1987 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ronald Reagan συμφώνησε με τον Γάλλο πρωθυπουργό Jacques Chirac να μοιραστούν από κοινού οι δύο ερευνητές (Gallo και Montagnier) την ανακάλυψη του HIV και τα δικαιώματα του διαγνωστικού τεστ (στις διαπραγματεύσεις σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο κατασκευαστής του εμβολίου της πολιομυελίτιδας Jonas Salk)[14]. Αυτή η μεγαλόψυχη πολιτική συμφωνία που τερμάτισε την πολυετή επιστημονική διαφωνία διέλυσε τις ψευδαισθήσεις για την αυτονομία της επιστήμης. Η επιστήμη είχε επίσημα πλέον συνθηκολογήσει με την πολιτική. Αυτή η συνθηκολόγηση έγινε ακόμη περισσότερο εμφανής το 2008 όταν, 25 χρόνια μετά την αρχική του ανακάλυψη, ο Montagnier βραβεύτηκε τελικά με νόμπελ για την ανακάλυψη του HIV. Τη χρονιά της γεωπολιτικής και οικονομικής αποδυνάμωσης των ΗΠΑ, ο όλως τυχαίως αμερικανός Gallo εκπαραθυρώθηκε από τα νόμπελ και αυτό για πολλούς ισοδυναμούσε με αναγνώριση του κλεψίτυπου της δικιάς ανακάλυψης του 83. Ένας ιός λοιπόν έχει από νωρίς αποκτήσει πολιτικές διαστάσεις και έχει δημιουργήσει από τα πρώτα χρόνια της ¨εμφάνισής¨ του έντονα παρασκήνια.
Αυτές είναι κάποιες μόνο από τις άγνωστες ιστορικές, πολιτικές και οικονομικές πτυχές μιας «επιδημίας» που είναι σε όλους μας γνωστή. Σε μια περίοδο αδίστακτων πολιτικοοικονομικών εγχειρημάτων με δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνία, είναι το λιγότερο αφελής αυτός που πιστεύει ότι τα όρνεα θα χαριστούν στη δημόσια υγεία, καθώς η δημόσια υγεία είναι άρρηκτα συνοδευμένη με την πολιτική.
Ο νεοφιλελευθερισμός έφερε μόνο καταστροφές στις κοινωνίες που επιβλήθηκε. Μένει να περιμένουμε να δούμε τι θα κάνει και στη δημόσια υγεία και σε όλα τα άλλα που μάθαμε να θεωρούμε αυτονόητα…
(Μεγάλο κομμάτι της έρευνας προέρχεται από το βιβλίο του συγγραφέα "Θανάσιμες θεραπείες", 2011, εκδόσεις ETRA)
[1] http://agriazwa.blogspot.com/2011/01/blog-post_7819.html
[2] http://aras.ab.ca/articles/USAIDSFunding.pdf
[3] http://www.tvxs.gr/news/%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1/%CE%B7-%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B7-%CF%87%CF%81%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%BF%CF%85-aids
[4] U.N. to Cut Estimate Of AIDS Epidemic Population With Virus Overstated by Millions By Graig Timberg
Washington Post Foreign Service, Tuesday, November 20, 2007
[5] Threat of world Aids pandemic among heterosexuals is over, report admits By Jeremy Laurance The independent Sunday, 8 June 2008
[6] Threat of world Aids pandemic among heterosexuals is over, report admits By Jeremy Laurance The independent Sunday, 8 June 2008
[8] Kantor R, Lee E, Johnston E et al. Rapid flux in non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor resistance mutations among subtype C HIV-infected women after single dose nevirapine. Antiviral Therapy 2004; 9:S89
[9] AIDS research chief rewrote drug safety report (Tramont later ordered flawed study resumed despite staff objections), Associated Press 2004.
[10] AIDS research chief rewrote drug safety report (Tramont later ordered flawed study resumed despite staff objections), Associated Press 2004.
[11] NIH dismissed concerns about AIDS treatment, White House stands by U.S. decision to send drug to Africa, http://www.msnbc.msn.com/id/6707600/
[12] CBS news, 14 December 2004, Fatal Drug Error kept from family (original source Associated press)
[13] AIDS research chief rewrote drug safety report (Tramont later ordered flawed study resumed despite staff objections), Associated Press 2004.
[14] New York Times, 1 April 1986, US and France end rift on AIDS, by Lawrence K. Altman
