Κάθε ιστορική περίοδος διέπεται από μια πάγια σύγκρουση: Όχι μόνο από το «χάσμα των γενεών» αλλά από τη μάχη του παλιού με το καινούριο.
Σε φιλοπρωτοποριακές κοινωνίες αυτή η μάχη είναι ηπιότερη καθώς οι κοινωνίες καλούνται συνέχεια να προσαρμόζονται σε αλλαγές με ασύλληπτους ρυθμούς και δεν προλαβαίνουν να «δομηθούν» σε κοινωνικούς, τεχνολογικούς ή θρησκευτικούς φορμαλισμούς.
21ος: Ένας Cyberpunk αιώνας
Του Πέτρου Αργυρίου (περισσότερα για το συγγραφέα και το έργο του στο http://agriazwa.blogspot.com)
Ως μια τέτοια «κοινωνία» θα μπορούσε να θεωρηθεί η επιστημονική κοινότητα και κυρίως οι θετικοί επιστήμονες, των οποίων οι ρυθμοί προσαρμογής στις εξελίξεις που οι ίδιοι δημιουργούν είναι πολύ πιο ταχείς από αυτούς που υιοθετούνται από το υπόλοιπο της κοινωνίας.
Η ίδια η επιστημονική πρωτοπορία προσκρούει στα ήδη διαμορφωμένα επιστημονικά κατεστημένα, τα όποια έχοντας αγκυλωθεί σε ένα σώμα γνώσεων, αρνούνται συχνά πεισματικά να υποδεχτούν την πρωτοπορία καθώς αυτή θα υποβαθμίσει το ρόλο και την ισχύ της καθεστηκυίας επιστημονικής τάξης.
Μέσα σε ένα τέτοια πλαίσιο, οι συμμαχίες του επιστημονικού κατεστημένου με άλλα κατεστημένα είναι αναμενόμενη: Γιατί το ζητούμενο των κατεστημένων δεν είναι η τεχνολογική, επιστημονική, καλλιτεχνική ή κοινωνική πρόοδος αλλά η διατήρηση του ελέγχου στις συνιστώσες της ιστορίας και των προνομίων τους.
Τα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής που εδώ και δεκαετίες μαστίζουν την επιστήμη δεν είναι μόνο αποτέλεσμα αλλοίωσης του «ηθικού» πυρήνα της αλλά είναι παράλληλα και η «απάντηση», αντίδραση των κατεστημένων στην ίδια την πρόοδο μέσω «ανίερων» μεταξύ των συντηρητικών ομάδων της εξουσίας συμμαχιών.
Κάθε αλλαγή αποτελεί μια πρόκληση και δοκιμάζει την εξουσία η οποία οφείλει να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες όταν ο ρόλος της εξουσίας είναι να ελέγχει τις συνθήκες και να τις αλλάζει μόνο όταν αυτή κρίνει ότι είναι σκόπιμο. Η εξουσία δηλαδή, κάθε είδους εξουσίας είναι συντηρητική και ανθεκτική στην πρόοδο.
Αυτός είναι ο λόγος που παρότι σε επίπεδο τεχνογνωσίας και επιστημονικού μάρκετινγκ βρισκόμαστε πολύ πιο μπροστά από την εποχή μας, η ηλικία των περισσοτέρων εφαρμογών σε επίπεδο καθημερινής ζωής -υλικά, μέθοδοι, μεταφορές- είναι μερικές δεκαετίες, άλλοτε και αιώνες…
Η τεχνολογική πρόοδος σπάνια και με πολύ αργούς ρυθμούς μετουσιώνεται σε κοινωνική ωφελιμότητα. Από τις λίγες εξαιρέσεις αυτού του κανόνα είναι η πληροφορική και οι επικοινωνίες. Η πληροφορική, ως ένας νέος κλάδος που η ανθρώπινη ιστορία παρήγαγε αυθόρμητα και όχι συστημικά, σε μεγάλο βαθμό ορίζει η ίδια την πρόοδο της αν και πάντα αναχαιτίζεται από τη δυνατότητα των αγορών να απορροφήσουν την τεχνολογική εξέλιξη και να τη μεταφράσουν σε εμπορικό πλεονέκτημα…
Η σε γενικές γραμμές αργή τεχνολογική απορρόφηση και ενσωμάτωση δεν οφείλεται τόσο πλέον σε απροθυμία της κοινωνίας αλλά μάλλον της εξουσίας. Η εξουσία είναι τεχνοφοβική[1]: από το απέραντο φάσμα της τεχνολογικής προόδου διαλέγει να ενθαρρύνει και να υιοθετήσει μόνο εκείνα τα κομμάτια που θα της επιτρέψουν να διατηρηθεί ή να ενισχυθεί.
Ας πάρουμε δύο σχετικά πρόσφατα και αντιθετικά παραδείγματα: Την βιοτεχνολογία (και ιδιαίτερα τα μεταλλαγμένα[2]) και την «πράσινη ανάπτυξη».
Τα μεταλλαγμένα συμφέροντα προωθούνται με κάθε δυνατό τρόπο από την πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ. Ήδη μεγάλο κομμάτι της «παραδοσιακής» γεωργίας έχει αντικατασταθεί από μεταλλαγμένες καλλιέργειες και τις εξαρτήσεις που αυτές φέρουν. Σε αντίθεση, παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις για μια πράσινη ανάπτυξη και τις πραγματικές δυνατότητες να επιτευχθεί αυτή, ελάχιστο κομμάτι της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας έχει αντικατασταθεί από αυτήν.
Για ποιο λόγο λοιπόν υπάρχουν αυτά τα δύο μέτρα και σταθμά στην ενσωμάτωση της τεχνολογίας από τα συστήματα εξουσίας;
Ο λόγος είναι απλός: Τα μεταλλαγμένα οδηγούν σε εξάρτηση από τις εταιρίες που τα παράγουν και τα διανέμουν και είναι ένας δρόμος χωρίς επιστροφή. Αν οι μεταλλαγμένες καλλιέργειες εξαπλωθούν και οι σπόροι της παραδοσιακής γεωργίας χαθούν, αν ποτέ θελήσουμε να επιστρέψουμε στην παραδοσιακή γεωργία, θα πρέπει να καταφύγουμε σε Indiana Jones’ που θα εξερευνούν τον πλανήτη σε αναζήτηση των χαμένων σπόρων…
Αντίθετα, η πράσινη ανάπτυξη οδηγεί σε απεξάρτηση από τους υγρογονάνθρακες και τις εταιρίες που τους ελέγχουν και είναι ένας δρόμος διπλής κατεύθυνσης: οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμούμε μπορούμε να γυρίσουμε σε αυτούς…
Τα μεταλλαγμένα λοιπόν οδηγούν σε εξάρτηση, κατάργηση της γεωργικής αυτονομίας τόσο των καλλιεργητών όσο και των κοινοτήτων που αυτοί στηρίζουν, σε συνθήκες δηλ όπου ο κεντρικός έλεγχος μεγιστοποιείται.
Η πράσινη ανάπτυξη αντίθετα μπορεί να οδηγήσει σε αυτονομία και απεξάρτηση ατόμων, νοικοκυριών, κοινοτήτων. Και κάτι τέτοιο θα σήμανε αποδυνάμωσηη εκείνου του μεγάλου τμήματος γεωπολιτικών που είναι συνυφασμένο με της πηγές και τους δρόμους του πετρελαίου, εκχώρηση δηλαδή εξουσίας από το κέντρο προς την περιφέρεια. Κάτι τέτοιο δεν είναι επιθυμητό, ούτε καν αποδεκτό στις σημερινές συνθήκες. Για αυτόν ακριβώς το λόγο η πράσινη ανάπτυξη αποτέλεσε πολύ περισσότερο ένα μαρκετίστικο τέχνασμα για την προσέλκυση επενδύσεων σε ένα φοβικό οικονομικό κλίμα και όχι μια πραγματική τεχνολογική και οικολογική επανάσταση: Οι τεχνολογικές δυνατότητες για μια «πράσινη ανάπτυξη» υπάρχουν εδώ και δεκαετίες. Είμαστε σε θέση μέσω τεχνολογιών που φέρουν οικολογική συνείδηση να λύσουμε ένα μεγάλο κομμάτι των προβλημάτων που έχουμε δημιουργήσει. Η τεχνολογία υπάρχει. Η πραγματική πολιτική βούληση να αξιοποιηθεί αυτή είναι που δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει μέχρι να μην έχει μείνει καμιά άλλη επιλογή για την εξουσία από το να καταφύγει σε αυτήν για να επιβιώσει.
Το σύστημα εξουσίας, προσομοιάζει σε ένα κλειστό κοσμολογικό μοντέλο Freedman που έχοντας εξαντλήσει τις δυνατότητες ανάπτυξης του, βρίσκεται σήμερα σε φάση συστολής.
Δυστυχώς για αυτό όμως, κατά τη διάρκεια της διαστολής του και προκειμένου να την ελέγξει, έχει δημιουργήσει μια υπερπληθώρα εξαρτημένων από το σύστημα τεχνοκρατών που δεν μπορεί να απορροφήσει και πλέον αποβάλει από τις τάξεις του, δημιουργώντας φυγόκεντρες δυνάμεις που θα δυσκολευτεί να ελέγξει .
Καθώς το σύστημα είναι όπως είδαμε στον πυρήνα του τεχνοφοβικό, οι περισσότερο καινοτόμοι και πρωτοποριακοί τεχνοκράτες θα απορριφθούν από αυτό.
Κάποιοι από αυτούς θα γίνουν τεχνοαντάρτες. Χωρίς να διαθέτουν τους πόρους και τα μέσα του συστήματος, θα το ανταγωνιστούν χρησιμοποιώντας το όπλο της καινοτομίας.
Η ιστορία της πληροφορικής π.χ είναι γεμάτη τέτοιες προσωπικότητες που επιδιώκουν την απελευθέρωση της τεχνολογίας αλλά και της πληροφορίας, πολλές φορές προκαλώντας και δολιοφθορές στο ίδιο το σύστημα εξουσίας-ελέγχου. Χαρακτήρες όπως ο Assange αποτελούν απλά το προοίμιο για τα όσα πρόκειται να ακολουθήσουν και σε άλλους επιστημονικούς τομείς…
Δίκτυα: το μέλλον της ανθρωπότητας.
Ο εικοστός αιώνας ήταν ο αιώνας που δικτύωσε την ανθρωπότητα σε πρωτοφανή βαθμό. Τα μεταφορικά μέσα ανέπτυξαν μια άνευ προηγουμένου ταχύτητα και δημιούργησαν νέα δίκτυα.
Η έλευση δύο μέσων, του ραδιοφώνου αρχικά και της τηλεόρασης αργότερα, άμβλυναν τους τοποχρονικούς και κοινωνικούς περιορισμούς και θεωρητικά έστω προσέφεραν δυνατότητες ταυτόχρονης παγκόσμιας επίγνωσης.
Η τηλεόραση, ως μονόδρομο μέσο, ελέγχθηκε από νωρίς από το σύστημα εξουσίας. Το πρώτο παγκόσμιο δίκτυο που είχε τη δυνατότητα να συνδέσει ταυτόχρονα την ανθρωπότητα, το πρώτο εν δυνάμει «παγκόσμιο» δίκτυο, καταλείφθηκε ουσιαστικά από την εξουσία και χρησιμοποιήθηκε για να νευροπρογραμματίσει τις μάζες κατά τις προθέσεις της εξουσίας.
Μπορεί δηλαδή το νέο μέσο να δημιούργησε ένα νευρικό σύστημα, ο εγκέφαλος όμως παρέμεινε η εξουσία.
Η πληροφορική και το διαδίκτυο άλλαξαν κατά πολύ το τοπίο. Το μονοπώλιο της εξουσίας στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης έσπασε. Το διαδίκτυο όχι μόνο δικτύωσε τα κύτταρα-χρήστες αλλά σε πολλές περιπτώσεις, λόγω της διαδραστικής φύσης του, επέτρεψε μια αμφίδρομη επικοινωνία όπου η ατομική συνείδηση δεν χανόταν κατά ανάγκη μέσα στη δύναμη του μέσου αλλά η παγκόσμια συνειδητότητα προωθούνταν μέσω της διατήρησης των ατομικών χαρακτηριστικών, ουσιαστικά σε κάποιο βαθμό περάσαμε από τον επικοινωνιακό δεσποτισμό σε μια πιο αμεσοδημοκρατική κατάσταση.
Όχι μόνον απέκτησε η μονάδα αντίληψη του όλου αλλά και το όλο αποκτούσε αντίληψη των μονάδων που το αποτελούν. Και αυτή τη φορά, για πρώτη ίσως φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, τα μέλη του δικτύου θα αποκτούσαν πρόσβαση στο περιεχόμενο του εγκεφάλου… Ενώ ήταν πάντα η εξουσία που είχε το αποκλειστικό προνόμιο να χαρτογραφεί τις μάζες, πλέον μέλη του δικτύου θα μπορούσαν να χαρτογραφούν τις κινήσεις, τους σχεδιασμούς και το περιεχόμενο των ελίτ…
Αυτή η πρωτόγνωρη πολιτική συνειδητότητα απασχολεί ήδη τους αναλυτές τις εξουσίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα, ένας από τους σημαντικότερους αναλυτές του στρατοπέδου του συστήματος εξουσίας, ο Zbegniew Brzezinsky επιχειρούσε να επιστήσει την προσοχή του συστήματος εξουσίας σε αυτό το φαινόμενο. Σύμφωνα με τον ίδιο:
«Η άλλη μεγάλη αλλαγή στα διεθνή θέματα είναι ότι για πρώτη φορά σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, η ανθρωπότητα είναι πολιτικά αφυπνισμένη. Και αυτή είναι μια εντελώς καινούρια πραγματικότητα… και όπου και να πας … οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν σε γενικές γραμμές τι συμβαίνει στον κόσμο… και συνειδητά έχουν επίγνωση των ανισοτήτων … της έλλειψης σεβασμού, της εκμετάλλευσης…
Ο συνδυασμός των δύο, της διαφοροποιημένης παγκόσμιας ηγεσίας και των πολιτικά αφυπνισμένων μαζών, δημιουργεί ένα πολύ πιο δύσκολο πλαίσιο για κάθε μεγάλη δύναμη, συμπεριλαμβανομένης και της παρούσας ηγετικής παγκόσμιας δύναμης, των ΗΠΑ»[3].
Η ανθρωπότητα που βρίσκεται σε μια φάση εξέλιξης όπου το νευρωνικό της σύστημα δικτυώνεται και ωριμάζει και είναι όλο και πιο έτοιμο να καταλάβει την παγκοσμιότητα.
Το σύστημα εξουσίας οφείλει να δοκιμάσει- αν θέλει να επιβιώσει- να προγραμματίσει όπως αυτό επιθυμεί το αναπτυσσόμενο νευρωνικό δίκτυο της ανθρωπότητας. Για αυτό το λόγο, τα επόμενα χρόνια, η μάχη για τον έλεγχο του διαδικτύου θα είναι σφοδρή.
Και αυτή τη φορά, το αποτέλεσμα δεν θα είναι βέβαιο ότι θα είναι προς όφελος της.
Ζούμε στην εποχή πλέον του Cyberpunk, μιας εποχής όπου η χρήση της τεχνολογίας, τουλάχιστον ενός μικρού αλλά κρίσιμου κομματιού της είναι προσβάσιμη από τις «μάζες».
Όπως συχνά έχει συμβεί στην ιστορία, οι νέες τεχνολογίες εξαφανίζουν κάποια επαγγέλματα. Τα επόμενα χρόνια ανάλογα πάντα με την τροπή και την εξέλιξη των αποτελεσμάτων ίσως να εξαφανίσουν ένα από τα αρχαιότερα «επαγγέλματα». Αυτό του εξουσιαστή των ανθρωπίνων πληθυσμών, του πολιτικού ή οικονομικού βοσκού.
Οι τεχνολογίες για να συμβεί αυτό είναι ήδη διαθέσιμες. Φτάνει να ωριμάσουμε ηθικά, συναισθηματικά και νοητικά για να προχωρήσουμε σε μια ανθρωπότητα χωρίς πατερούληδες και νταβατζήδες των ανθρωπίνων αδυναμιών…
ο αρχων πρεπει να ειναι και αρχομενος.ετσι ειπε ο αριστοτελης,αλλα επικρατει η ρωμαικη εκδοχη,περι ασκησης της εξουσιας.με το ευφυες διαιρει και βασιλευε να σπαει ταμεια.και οι τεχνολογιες δυστυχως πρωτα τελειοποιουνται η εφευρισκονται για πολεμικους σκοπους κι αργοτερα ανακαλυπτεται και η ειρηνικη-εμπορικη χρηση τους.ζουμε σε συνεχεις τριγμους και ανακαταταξεις.προς τα που θα γυρει η πλαστιγκα;the future is unwritten...
ΑπάντησηΔιαγραφή