Δημόσια Υγεία: Ιός του Δυτικού Νείλου

9. Λίγο πολύ, οι προληπτικοί ψεκασμοί έχασαν την εστίαση τους και εκτός από τα κουνούπια, τους φορείς του ιού του Δυτικού Νείλου, ξεκλήρισαν και άλλα είδη, προκαλώντας μια οικολογική καταστροφή.

Πόσο επιτακτικός ήταν λοιπόν ο ψεκασμός της πόλης της Νέας Υόρκης, πόσο πραγματικά επικίνδυνος ήταν ο ιός του Δυτικού Νείλου; «Είναι πιο πιθανό να με χτυπήσει λεωφορείο παρά να κολλήσω τον ιό του Δυτικού Νείλου» δήλωσε ενδεικτικά ο Mark Wilson, επίκουρος καθηγητής επιδημιολογίας, οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο πανεπιστήμιο του Michigan10. Και τα στατιστικά στοιχεία της νόσου τον επιβεβαιώνουν: Στις ΗΠΑ το 1999 σημειώθηκαν 62 περιστατικά της σοβαρής μορφής της νόσου με 7 θανάτους, το 2000 21 περιστατικά (της σοβαρής μορφής) με 2 θανάτους, το 2001 66 περιστατικά (σοβαρά) με 9 θανάτους, το 2003 9862 (συνολικά) με 264 θανάτους και το 2004 2539 (συνολικά) κρούσματα με 100 θανάτους.11 Συνολικά σημειώθηκαν 382 θάνατοι σε πέντε χρόνια, αριθμός που ωχριά μπροστά στις εκατοντάδες χιλιάδων νεκρών που άλλες ασθένειες προκαλούν ετησίως. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 80% των ανθρώπων που προσβάλλονται από τον ιό του Δυτικού Νείλου περνάν τη νόσο ασυμπτωματικά, χωρίς καμία επιπλοκή και περίπου το 20% περνά τη νόσο με μια σχετικά ακίνδυνη εμπύρετη εκδήλωση του. Ένα ποσοστό μόλις κάτω του 1% των ασθενών εμφανίζουν τα σοβαρότερα συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα (μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα, εγκεφαλομηνιγγίτιδα) και σε αυτό το ποσοστό περιέχονται άτομα υπερήλικα και ανοσοκατεσταλμένοι, ομάδες πληθυσμού δηλαδή που παραδοσιακά είναι επίφοβες για την εκδήλωση των σοβαρότερων μορφών των ασθενειών. Που βρισκόταν λοιπόν η κρίση υγείας; Μάλλον μόνο στις εκφοβιστικές τακτικές των M.M.E. Ο επίτροπος υγείας της Βαλτιμόρης Peter Beilenson έκανε τη δική του εκστρατεία στα ΜΜΕ για να καταλαγιάσει τους φόβους που είχαν διασπαρθεί στην κοινή γνώμη. Απευθυνόμενος σε δημοσιογράφο δήλωσε πως «ο ιός του Δυτικού Νείλου είναι μια απολύτως διογκωμένη απειλή … προκαλείτε φόβο χωρίς να υπάρχει πραγματική αιτία. Γιατί δεν εστιάζεστε σε μια πραγματικά σοβαρή καινούρια απειλή όπως είναι η ηπατίτιδα C, και το ανθεκτικό στα κοκτέιλς φαρμάκων ΑIDS; Θα μπορούσατε κάλλιστα να καλύπτεται κάθε καινούριο περιστατικό γονόρροιας … γιατί το κάνετε αυτό;» Ο Beilenson μεταφέρει με γλαφυρό τρόπο την απάντηση που συνήθως του δίνουν οι δημοσιογράφοι: «… Λένε πως δεν θέλουμε να το καλύψουμε αυτό, είναι γελοίο, το ξέρουμε πως δεν είναι τίποτε σοβαρό… αλλά οι διευθυντές και οι παραγωγοί ειδήσεων μας πιέζουνε γιατί είναι μια σέξι ιστορία»
«…Σέξι ιστορία»… Ο τυχοδιωκτισμός και η κυνικότητα στο απόγειο τους. Ο θάνατος, η αρρώστια, η οδύνη και η θλίψη είναι μια σέξι ιστορία. Ελκύουν κενούς ψυχισμούς με τη μυρωδιά της αγωνίας, ένα μεγάλο ριάλιτι σόου, ένα τηλεπαιχνίδι όπου ο χαμένος τα χάνει όλα, ακόμη και την αξιοπρέπεια του, ο νικητής γεύεται το άρωμα που αναδίδει η ζωή στα λοίσθια της και ο παραγωγός τα παίρνει όλα… το παιχνίδι της τηλεθέασης… Δώστε μου μια μπύρα και λίγη αδρεναλίνη, το σύνθημα της ζωής του καναπέ.
Ο αγανακτισμένος Beilenson περιγράφει επίσης τη μέθοδο που τα μήντια χρησιμοποιούν για να μεγαλοποιήσουν ιστορίες και να κατασκευάσουν ειδήσεις: «υπάρχει μια τάση στα μήντια να καλύπτουν γεγονότα σε μια βάση μεμονωμένων περιστατικών, που σημαίνει ότι αρρώστιες όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου γίνονται πρώτη είδηση συχνά και παρουσιάζονται σαν μεγαλύτερη απειλή από ότι πραγματικά είναι». Ο καθηγητής μοριακής βιολογίας και ανοσολογίας του John Hopkins, Diane Griffin συμφωνεί με τον Beilinson: «Τα μήντια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να επιτείνουν τον παράγοντα του φόβου σε πολλά λοιμώδη νοσήματα. Δεν τους συμφέρει να παρουσιάσουν τις ασθένειες αυτές υπό το πρίσμα του πόσοι λίγοι άνθρωποι πραγματικά προσβάλλονται από αυτές, δεν τους ενδιαφέρει να παρουσιάσουν την συνολικά εικόνα, να καλύψουν σφαιρικά το θέμα. Αν το κάναν, δε θα είχαν είδηση…»
Βλέπετε, εκτός από τους ειδικούς που πεθαίνουν για μερικά λεπτά τηλεοπτικού χρόνου, εκτός από τους επιστήμονες-τηλεοπτικούς αστέρες, εκτός από αυτούς που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη φωτογένεια τους παρά για την αλήθεια, εκτός από αυτούς που εξαργυρώνουν την επιστημονική τους εκπαίδευση και υπηρετούν με προθυμία τα συμφέροντα των πολυεθνικών υπάρχουν ακόμα ακέραιοι επιστήμονες που προσπαθούν να φωτίσουν με μια σπίθα ορθού λόγου τον νεοσκοταδισμό των καινών επιδημιών.

Ένα σημείο που οφείλει να διευκρινιστεί, είναι ποια ήταν τα αποτελέσματα των πολιτικών δημόσιας υγείας που εφαρμόστηκαν στις ΗΠΑ σε σχέση με τον ιό του Δυτικού Νείλου. Όταν προκαλείς μια περιβαλλοντική καταστροφή, χρήσιμο θα ήταν να έχεις καλούς λόγους. Οι πολιτικές δεν πρέπει να κρίνονται μόνο από το περιεχόμενο των εξαγγελιών ή τη νοοτροπία που φαίνεται να τις καθιστά αυτονόητα επιβεβλημένες αλλά κυρίως από το τελικό αποτέλεσμά τους. Ας δούμε ποιον ήταν η πορεία του αριθμού των κρουσμάτων από τον ιό του δυτικού Νείλου μετά τη λήψη και την εφαρμογή των μέτρων κατά αυτού: To 1999 στις, ΗΠΑ αναφέρθηκαν μονάχα 7 θάνατοι σχετιζόμενοι με τον ιό του Δυτικού Νείλου, το 2000 μονάχα 2 και το 2001 μονάχα 9. Σε αυτά τα ισχνά νούμερα οι αρμόδιες αρχές βασίστηκαν για να προκηρύξουν ακόμη μια φορά πανδημικό ενδεχόμενο. Και για διάφορους αδιευκρίνιστους λόγους, μετά την πανδημική προκήρυξη και τα σχετικά μέτρα δημόσιας υγείας που λήφθηκαν, οι αριθμοί των θανάτων έφτασαν μέχρι και εικοσαπλάσια επίπεδα! 2002: 284 θάνατοι. 2003: 264. 2004: 100. 2005: 177. 2006:177 2007: 124. 2008: 44 θάνατοι.


Στην Ελληνική εκδήλωση του φαινομένου, μαζί με το σύνηθες μαγείρεμα μια θετική διάγνωση και ένας θάνατος να αναφέρονται πάντα ως θάνατος από τον ιό του Δυτικού Νείλου και όχι ως θάνατος που πιθανώς να σχετίζεται με προσβολή από ιό του Δυτικού Νείλου (οι θάνατοι που σχετίζονται με τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι κοντά στο 1% των συνολικά προσβεβλημένων και σε μεγάλο κλάσμα τους ενυπάρχουν υποκείμενες σοβαρές καταστάσεις υγείας), πρακτική που αυτόματα διογκώνει τον αριθμό τους, παρατηρήσαμε σοβαρές αντιφάσεις με τις πολιτικές που συνηθίσαμε. Παρότι τα νούμερα των κρουσμάτων και των θανάτων από τον Ιούλιο μέχρι σήμερα ήταν σαφώς μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα του πρώτου τριμήνου της ¨πανδημίας των γρίπης των χοίρων, τα μήντια (με κάποια δυσκολία οφείλω να ομολογήσω) αυτή τη φορά επέλεξαν να προβάλουν δηλώσεις μετριοπαθών επιστημόνων. Ο καθηγητής επιδημιολογίας του Harvard και μέγας προπαγανδιστής της πανδημικής τρομολαγνείας κατά την περίοδο της γρίπης των πουλερικών και των χοίρων Δ. Τριχόπουλος, κράτησε μια διακριτική απόσταση από το θέμα του ιού Δυτικού Νείλου. Η υπουργός υγείας Ξενογιαννακοπούλου που έχει και αυτή τις ευθύνες της για την κατασπατάληση δημοσίου χρήματος με την επικύρωση και τη στήριξη της προανατεθειμένης αγοράς μόλις και μετά βίας δοκιμασμένων εμβολίων, και με την απροκάλυπτη φιλοεμβολιαστική στάση της, αυτή τη φορά φάνηκε καθησυχαστική. Οι επιστήμονες φανήκαν και αυτή με τη σειρά τους καθησυχαστικοί, περιγράψαν δηλαδή την καταγεγραμμένη πραγματικότητα και όχι την εικαζόμενη τρομολαγνεία. Ενδεικτικά η αν. Καθηγήτρια του ΑΠΘ Άννα Παππά δήλωσε ότι: «Δεν υπάρχει λόγος τρομοκρατίας, ο ιός κάνει ήπια λοίμωξη και πολλές φορές μπορεί να νοσήσει ο άνθρωπος αλλά να μην καταλάβει τίποτα»12 μεταφέροντας πιστά τα μέχρις σήμερα δεδομένα που έχουμε για το φαινόμενο και όχι τρομολάγνες ¨προβλέψεις¨ και εικασίες που σμπρώχναν τα συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιριών όπως και ιστορικά αποδεδειγμένα πλέον έγινε με την γρίπη των πτηνών και των χοίρων. Γιατί αυτή η μεταστροφή, γιατί τώρα; Ο πρώτος λόγος είναι η αυξημένη συνειδητότητα του κόσμου για τα φαινόμενα διαφθοράς και κακής επιστήμης στο χώρο της δημόσιας υγείας που ήταν και ένας από τους βασικούς παράγοντες για το μεγάλο όχι των πληθυσμών απέναντι στην εμβολιαστική ατζέντα του 2009-2010. Ο δεύτερος λόγος είναι το επιδημιολογικό δεδομένο ότι μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να υπάρχει ανθρωπογενής μετάδοση του ιού. Και ο τρίτος λόγος είναι ότι στην περίπτωση των ΗΠΑ ενώ ο ιός του Δυτικού Νείλου είχε τη δική του θέση στην ατζέντα του κατεστημένου των καινών επιδημιών, τα φετινά κρούσματα του ιού στην Ελλάδα είναι αποκομμένα από την ατζέντα των διεθνών οργανισμών υγείας και των πολυεθνικών. Σε αντίθεση με την γρίπη των χοίρων που η τελευταία φάση προπαρασκευής της ξεκίνησε με την άνοδο του G.W.Bush στην εξουσία των ΗΠΑ και όπου κυβερνήσεις, οργανισμοί υγείας, κύκλοι ακαδημαϊκών, το κατεστημένο της βιοάμυνας και φυσικά και οι φαρμακευτικές εταιρίες βρίσκονταν σε έντονες διαβουλεύσεις μέχρι οι πολιτικές του να ωριμάσουν το 2009, στην περίπτωση του ιού του Δυτικού Νείλου, το προαναφερθέν πλέγμα δεν έδωσε αυτή τη φορά γραμμή στους ελληνικούς αρμοδίους φορείς. Αυτή τη φορά οι ελληνικές αρμόδιες αρχές λειτούργησαν λίγο πολύ αυτόνομα γιατί η μεμονωμένη εκδήλωση του ιού του δυτικού Νείλου στην Ελλάδα, δεν εντασσόταν ούτε είχε προβλεφθεί ούτε αποτελεί προς το παρόν τουλάχιστον προστάδιο στην ευρύτερη ατζέντα του κατεστημένου των καινών επιδημιών.

Για αυτόν ακριβώς το λόγο οι πολιτικές αυτές πρέπει να επανακριθούν, με βάση πάντα την νοοτροπία και τα πρωτόκολλα των διεθνών οργανισμών. Ας εξετάσουμε λοιπόν το σημαντικότερο όλων συντελεστή σε θέματα υγείας: ρίσκο/όφελος. Στην περίπτωση του ιού του Δυτικού Νείλου ο αριθμός των θανάτων είναι σμικρός και είναι αμφίβολο αν ακόμη και αυτοί μπορούν ορθώς και αποκλειστικά να αποδοθούν σε συνδρομή της ιογενούς λοίμωξης. Πως αντιμετωπίζει λοιπόν η πολιτεία το ελάχιστο αυτό ρίσκο; Με χημικό βομβαρδισμό. Με επίγειους ψεκασμούς και δυστυχώς και αεροψεκασμούς. Είναι σωστή ή επιβεβλημένη αυτή η πολιτική; Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε καθώς δεν έχουμε επαρκή δεδομένα. Αυτό που είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε όμως είναι η ανευθυνότητα, η ανεπάρκεια και ο ετσιθελισμός των αρμόδιων υπηρεσιών που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, τα υπουργεία υγείας, αγροτικής ανάπτυξης το ΚΕΛΠΝΟ και τη νομαρχεία Θεσσαλονίκης.
Ενώ εκδίδονται ανακοινωθέντα για τα μέτρα προστασίας από τον ιό, που επιγραμματικά συνοψίζονται ¨μην αφήνεται να σας τσιμπήσουν τα κουνούπια¨, δεν μπόρεσα να βρω αντίστοιχα ανακοινωθέντα για τα χρονοδιαγράμματα και σχεδιαγράμματα για τα ακριβή που, πως και πότε των ψεκασμών που όφειλαν να είναι άμεσα προσβάσιμα και ευρέως διαδομένα. Δεν αμφιβάλω ότι κάπου υπάρχουν αυτό δεν είναι αρκετό όμως για τον ανυποψίαστο περαστικό που θα βρεθεί στην εμβέλεια των αεροψεκασμών ή τον αγρότη ή τον κάτοικο. Και τα μήντια δεν παρείχαν πληροφορίες για το με ποιες ουσίες αποφασίστηκε να γίνουν οι ψεκασμοί. Με άλλα λόγια η πολιτεία και τα μήντια πασχίζουν να μας ενημερώσουν για το πως μπορούμε να προφυλαχτούμε από το ελάχιστο ρίσκο του Δυτικού Νείλου ενώ μας αφήνουν στα σκοτάδια για τον περιβαλλοντικό και ρίσκο δημόσιας υγείας που η ίδια πολιτεία δημιουργεί μέσω τον ψεκασμών.
Σε όλο αυτό το μπάχαλο ενδεικτική είναι η στάση του δημάρχου Θεσσαλονίκης Παπαγεωργόπουλου ο οποίος σε επιστολή κινδυνολογεί για να επαιτεί… Χαρακτηριστικά σε επιστολή του τονίζει ότι:
¨Κύριοι Υπουργοί,
Με αγωνία παρακολουθούμε την εξέλιξη των κρουσμάτων ασθενών με τον ιό του Δυτικού Νείλου σε νοσοκομεία της Κεντρικής Μακεδονίας …κρούομε τον κώδωνα του κινδύνου και καλούμε σε ενεργοποίηση τους αρμόδιους φορείς της κεντρικής εξουσίας.
Η σοβαρή εμπειρία από την εφαρμογή των προγραμμάτων καταπολέμησης στο Νομό Θεσσαλονίκης, παρά τη σημαντική βελτίωση που επέφεραν, καταδεικνύει ότι θα είχαμε αποφύγει τα κρούσματα εάν είχαν εφαρμοστεί οι προτάσεις για ολοκληρωμένη καταπολέμηση όπως τις έχουμε διατυπώσει όλοι οι τοπικοί φορείς (Περιφέρεια, Νομαρχία, ΤΕΔΚ, Αναπτυξιακή, Δυτικοί Δήμοι) χωρίς δυστυχώς να έχουν γίνει αποδεκτές από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η εμπειρία αυτή τεκμαίρεται και πειραματικά από έρευνες που διεξήχθηκαν σε συνεργασία με Ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια.
…Η ΤΕΔΚ Ν. Θεσσαλονίκης λαμβάνοντας υπ’ όψιν την σοβαρότητα της κατάστασης και πρωτίστως την υγεία των συμπολιτών μας, ζητά με την μορφή του κατεπείγοντος τα εξής:
Άμεση χρηματοδότηση του προταθέντος προγράμματος καταπολέμησης των κουνουπιών …ενώ από την άλλη η μείωση κατά 40% και πλέον στην απόδοση των θεσμοθετημένων πόρων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δημιουργεί αδυναμία επιπλέον χρηματοδότησης του φετινού προγράμματος καταπολέμησης¨
Φυσικά τα νούμερα της αμερικανικής εμπειρίας δείχνουν ότι το πρόγραμμα ψεκασμών στις ΗΠΑ ήταν ανεπιτυχές στην εκρίζωση της νόσου, αλλά ο Δήμαρχος δηλώνει πεπεισμένος με το κύρος δέκα πανεπιστημίων ότι τα κρούσματα θα είχαν αποφευχθεί, ότι η εμπειρία αυτή τεκμαίρεται και πειραματικά (κάπου εδώ οι ειδικοί επιστήμονες που ασχολούνται με το περιβάλλον πρέπει να χουν ξεσπάσει σε γέλια ή σε κλάματα, γιατί γνωρίζουν πάρα πολύ καλά ότι συμπεριφορές οικοσυστημάτων ή έστω οργανισμών μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη εξωγενή παράμετρο δε δύναται να αποδειχθούν πειραματικά… μπορείς πειραματικά να αποφανθείς ότι κάποια ουσία μπορεί σε κάποιες συγκεντρώσεις να σκοτώσει ή να διαταράξει ή αλλά δεν μπορείς πειραματικά να βγάλεις ασφαλή συμπεράσματα για συμπεριφορές και επιπτώσεις σε μακροκλίμακα… με άλλα λόγια το να λέει ο Παπαγεωργόπουλος ότι έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι οι ψεκασμοί εκριζώνουν τον ιό του δυτικού Νείλου, ε αυτό πια είναι το λιγότερο αστείο…). Στη συνέχεια ο Δήμαρχος φτάνει στο ζουμί, που είναι τι άλλο, τα λεφτά… Σε κάτι που ο ίδιος αυθαίρετα παρουσιάζει ως κρίση δημόσιας υγείας, ο φουκαριάρης ο Δήμος του δεν έχει τα λεφτά για να κάνει τι; Ψεκασμούς. Αν είναι λοιπόν τόσο αφόρητο το κόστος των ψεκασμών για το δεύτερο μεγαλύτερο Δήμο της Ελλάδας (που δεν είναι φυσικά) γιατί δεν κρατάμε τα λεφτά για ιατρικές υποδομές και καινούριους θαλάμους σε νοσοκομεία που θα σώσουν πολλαπλάσιες ζωές από τις μερικές δεκάδες που στη χειρότερη των περιπτώσεων θα κοστίσει στο αποκορύφωμα του ο ιός του Δυτικού Νείλου? Η για να διορθώσουμε μερικούς ανθρωποφάγους δρόμους; Μικροπολιτικές αστειότητες…
Αυτό ήταν ένα μικρό παράδειγμα για το πώς ακόμη και μικρά συμφέροντα μπορούν να καταφύγουν στην κινδυνολογία για να επηρεάσουν πολιτικές δημόσιας υγείας… Φανταστείτε αυτή την κατάντια τώρα σε μεγακλίμακες…

Στα θέματα δημόσιας υγείας ο σημαντικότερος δείχτης ο συντελεστής ρίσκου/ωφελιμότητας. Του ρίσκου που δημιουργεί το όποιο φαινόμενο σε σχέση με το ρίσκο και την ωφέλεια που επιφέρουν οι πολιτικές αντιμετώπισης του. Και για να έχουμε έστω και μια στοιχειώδη, ενδεικτική, κατά προσέγγιση εκτίμηση ενός τόσο σύνθετου συντελεστή, απαιτείται μια πανστρατεία ειδικών γνωστών, περιβαλλοντολόγων, βιολόγων, γιατρών, εποπτών δημόσιας υγείας, ελεγκτών, γεωπόνων. Το υπουργείο υγείας και το ΚΕΛΠΝΟ έχουν αποδειχτεί παντελώς ανίκανα να διαμορφώσουν εθνική πολιτική όσον αφορά το θέμα των επιδημιών, παντελώς συμμορφούμενα καθώς είναι σε εισαγόμενες επιταγές και πολιτικές υγείας, τόσο διαβλητές και αναξιόπιστες πλέον.
Τέλος, οι οικολογικές οργανώσεις οφείλουν να ζητήσουν πλήρη διαύγεια και διαφάνεια στο θέμα των ψεκασμών, να απαιτήσουν όλα τα δεδομένα. Για κάθε ένα πολίτη που τυχόν προσβληθεί από τον ιό του δυτικού Νείλου, πόσοι είναι αυτοί που κινδυνεύουν να δηλητηριαστούν και πόσοι αυτοί που θα αναπτύξουν εν αγνοία τους μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας; Η σοβαρή απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι αυτή που θα έπρεπε να καθορίζει τις πολιτικές δημόσιας υγείας και όχι ψευδοεπιστημονικές αερολογίες.
Πέτρος Αργυρίου, agriazwa.blogspot.gr, 12/14/2010


1 Johns Hopkins School of Public Health Magazine, 9/5/2001, “How scared should we be?” by Rebecca Skloot

2 BBC News, 4 September 1998, “Experts warn of brain fever epidemic”

3 BBC News, 25 July 2000 “Virus Scare shuts Central Park”

4 New York Times, 18 Augoust 2000

5 New York Times, 18 Augoust 2000

6 New York Times, 21 September 2000, “Pesticide spraying in city is illegal, lawyer argues”, by Laura Mansnerus

7 New York Times, 9 December 2001, “With Lobsters scarce, questions abound”, by Laurie Nadel

8 New York Times, 28 October 2001, “Fish die and a pesticide is in the spotlight”, by John Rather

9 New York Times, 23 April 2006, “An unlikely victory for Lobsterman on the sound”, by John Rather

10 Johns Hopkins School of Public Health Magazine, 9/5/2001, “How scared should we be?” by Rebecca Skloot

11 CDC, west nile virus

12 http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231054931