Μedia: Μανδραβέλης και ο πληθωρισμός της σύγχυσης

Διαβάζω πρόσφατο Μανδραβέλη:

“Επτακόσιες πορείες κι αποκλεισμοί δρόμων έγιναν την περασμένη χρονιά στην Αθήνα με μέσο όρο συμμετοχής πεντακόσια άτομα”…

Όμορφα στρογγυλοποιημένα τα νούμερα, ελκυστικά εύληπτα. Επτακόσιες πορείες. Ούτε μια παραπάνω. 500 άτομα κατά μέσο όρο. Ούτε ένας παραπάνω. Ούτε ένα περίπου. Μέχρι τις 26-12-2010 που δημοσίευσε το άρθρο η Καθημερινή. Με πρόβλεψη και για το διάστημα που μεσολάβησε από τη πέρας της γραφής μέχρι τη δημοσίευση στην εφημερίδα.

700 πορείες, ακριβώς. 500 άτομα κατά μ.ο.

Μανδραβέλης και ο πληθωρισμός της σύγχυσης

Του Πέτρου Αργυρίου

27-12-2010

Αν βάλουμε δύο μόνο από τις μεγάλες πορείες που έγιναν φέτος και ας εικάσουμε ότι έκαστη συγκέντρωσε 175000 διαδηλωτές ξέρετε πόσο κόσμο συγκεντρώνουν οι 688 υπόλοιπες πορείες συνολικά και κατά μέσο όρο ταυτόχρονα; 0. Γιατί σύμφωνα με τα «στοιχεία» Μανδραβέλη 700 επί 500= 350.000, το νούμερο δηλ. που ως παράδειγμα χρησιμοποίησα για δύο μόνο από τις μεγάλες πορείες. Με αυτά τα στοιχεία προκύπτει ότι πορεία και αποκλεισμοί δρόμων μπορούν να γίνουν με τη συμμετοχή κανενός απολύτως. Με αυτή τη λογική, φέτος, πορείες και αποκλεισμοί μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι γίναν καμία, 5, 700 ή και άπειρες.

Η λογική Μανδραβέλη είναι απλά ανίκητη. Γιατί δε βασίζεται πουθενά αλλού παρά στην πρόθεση του να εμφανίσει μια μαγική εικόνα κατά τη βούληση και κρίση του.

700 πορείες, 500 άτομα κατά μ.ο. Σύμφωνα με ποιον; Υπάρχει κάποιος επιστημονικός οργανισμός που καταγράφει όλες τις πορείες και τα νούμερα τους; Πήρε ο Μανδραβέλης τα στοιχεία από το σύνολο των διαθέσιμων δορυφορικών καταγραφών για τον Ελλαδικό και τα συνεκτίμησε; Υπάρχει μια βάση δεδομένων όπου μεταφέρουν οι δημοσιογράφοι της εκτιμήσεις τους και στατιστικολόγοι εκ των υστέρων παράγουν ετήσια στοιχεία;

Τίποτα από τα παραπάνω. Απλά μια εκτίμησή του που εκ πρώτης όψεως δείχνει αυθαίρετη και φαντασιακή την παρουσιάζει ο ίδιος χωρίς καμία δημοσιογραφική συστολή ως «καταγραφή», ως γεγονός και ως στοιχεία τα οποία στη συνέχεια θα του επιτρέψουν να ξεδιπλώσει το συλλογισμό για τις κοινωνικές αντιδράσεις.

Φεύγοντας από το θέμα Μανδραβέλη, τις αντιφάσεις, τις ανακρίβειες, τις υπερβολές και τους συμψηφισμούς που το κείμενο του παρουσιάζει (υπερβολές και συμψηφισμούς του τύπου : «Δύο πράγματα παρήγαγε αφειδώς ο τόπος και τα αναπαρήγαγε άκριτα ο Τύπος» (σύσσωμος έτσι;). «Δεν υπήρξε κινητοποίηση της μεταπολίτευσης που να μην κρίθηκε δικαιολογημένη»), ας επιχειρήσουμε μια ιδιότυπη προσέγγιση στο μηντιακό σύμπαν.

Μπορούμε πλέον να διακρίνουμε αρκετά εύκολα την προπαγάνδα στα μήντια. Αυτό που δεν διακρίνεται τόσο εύκολα είναι ένας άλλος, εξίσου καταστροφικός για μια υγιή πληροφόρηση μηχανισμός. Ο μηχανισμός της σύγχυσης.

Ο μηχανισμός αυτός εφαρμόζεται κυρίως στα μήντια που απευθύνονται στη μεσαία τάξη και είναι αυτά που υποτίθεται ότι υπερασπίζονται την πολυφωνία και την ελευθεροτυπία. Θα δεις δηλ. στο ίδιο φύλλο ή την ίδια εκπομπή δημοσιογράφους ή κειμενογράφους να προβάλουν μια άποψη και έπειτα, πολλές φορές τα ίδια άτομα να παρουσιάζουν την αντίθετή της ή και κάποια μέση οδό. Πολλές φορές είναι τα ίδια άτομα που αλλάζουν θέσεις και οπτικές σαν τα πουκάμισα.

Σίγουρα, ένα μεγάλο κομμάτι του θορύβου που παράγεται οφείλεται σε προχειρότητα, προσωπικές ανεπάρκειες και ένα ναρκισσιστικό λαϊκισμό. Σίγουρα αρκετές φορές, άνθρωποι των μήντια προβάλουν τη δική τους νοητική σύγχυση στους πολλούς γιατί απλά μπορούν. Αλλά πρέπει να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε πότε ένα φαινόμενο έχει να κάνει με εγγενείς αδυναμίες και πότε με πρακτικές που έχουν προσεκτικά επιλεχθεί. Και η σύγχυση της κοινής γνώμης φαίνεται να είναι προσφιλής πρακτική των μήντια.

Οι συνέπειες αυτής της πρακτικής είναι η κοινή γνώμη πολλές φορές να αδυνατεί να αντιληφθεί την πραγματικότητα όπως αυτή διαμορφώνεται, να παραμένει αμήχανη και παθητική. Τα μήντια πολλές φορές καταφεύγουν σε αυτό τον μηχανισμό κομπρεσέρ για να αποσυντονίσουν την κοινή γνώμη.

Οι διαμορφωτές γνώμης λειτουργούν συχνά ως αποδομητές γνώμης.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το κείμενο Μανδραβέλη, «πληθωρισμός δικαίου». Ο ίδιος ο τίτλος παράγει σύγχυση. Ο πληθωρισμός, ένας οικονομικός όρος που φέρει αρνητικούς συσχετισμούς παντρεύεται με το δίκαιο.

Μέσα στο κείμενο, το δίκαιο γίνεται «δίκια», τα δίκια γίνονται πολλά, ακόμη περισσότερα και τα πάρα πολλά δίκια μεταμορφώνονται σε άδικο. Ας ακολουθήσουμε την εκπτωτική διαδρομή μιας λέξης μέσα σε ένα κείμενο.

Δίκαια-δίκαιη-δίκαιο-δίκαιο-δίκαια-δίκαιο-δίκαιο-δικαιολογημένη-δίκαιο-δίκαιο-δικαιολογημένη.

Κάπου εδώ, μετά την υπερφόρτωση και την πληθωριστική χρήση του όρου «δίκαιο» από το συντάκτη του κειμένου, αφού ήδη η έννοια έχει αποδυναμωθεί από τη συχνή επίκληση της, αρχίζει τώρα η λέξη να μεταμορφώνεται και να ταυτίζεται ακόμη και με την αντίθετή της έννοια:

Το δίκαιο γίνεται «δίκια». Μετά εισάγεται μέσα σε αυτό το συνειρμό και τους συσχετισμούς που έχουν δημιουργηθεί η λέξη άδικο.

Ας δούμε πως εξελίσσεται η διαδρομή της λέξης από αυτό το σημείο του κειμένου και μετά:

Δίκια-άδικο-αντικρουόμενα δίκια- δίκαιο μιας συντεχνίας-δίκιο-άδικο- δικαιολογημένη.

Όλη αυτή η επανάληψη λέξεων χωρίζεται από μερικές αράδες κειμένου μόνο. Οι επαναλαμβανόμενες και αντιφατικές λέξεις είναι σχεδόν πάντα σε εισαγωγικά τα οποία σκόπιμα αμφισβητούν τον αυτονόητο χαρακτήρα τους. Η κατακλείδα του κειμένου είναι ότι η επίθεση στον Χατζηδάκη ήταν «δικαιολογημένη», λέξη που ο συντάκτης χρησιμοποιεί για να υπονοήσει το ακριβώς αντίθετό της: Τη λέξη αδικαιολόγητη, μια αδικία που προέκυψε και δικαιολογήθηκε από τον «πληθωρισμό δίκαιου». Το πολύ «δίκαιο» και τα πολλά «δίκια» βλάπτουν το δίκαιο μας λέει λίγο πολύ. Φυσικά ούτε κουβέντα για τη βία της αστυνομίας και τα επικίνδυνα χημικά που αυτή χρησιμοποιεί κατά κόρο για να σπάσει καθε έκφραση κοινωνικής αντίδρασης.

Για μια ακόμη φορά οι άνθρωποι του συστήματος λένε μόνο αλήθειες.

Γιατί για αυτούς νόμος είναι το δίκαιο του ισχυρού. Οι πολλοί και το δίκαιο, το ένα και αδιαίρετο και ισόνομο δίκαιο, δεν κολλάν. Οι πολλοί που πολεμάν για τα δικαιώματά τους δεν έχουν αίσθηση δικαίου.

Και οι άνθρωποι του συστήματος μέσα από τον «πληθωρισμό της σύγχυσης» φροντίζουν να μην αναγνωρίσουν ποτέ οι πολλοί και να μη βρουν ποτέ το δίκιο τους.